το τραγούδι της ημέρας…με τον Εβραίο του Καραγκιόζη

 

Οι Εβραίοι της Ελλάδας και οι Τσιγγάνοι συνήθιζαν, όπως και οι Έλληνες, να παίζουν θέατρο σκιών στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, η φιγούρα αυτή να είναι κατάλοιπο εκείνης της εποχής. Όταν αναφερόμαστε στον Εβραίο, πρέπει να διευκρινίσουμε πως αφορά ένα συγκεκριμένο τύπο της εβραϊκής κοινωνίας: τον έμπορο. Θα μπορούσε να αναφέρεται σε οποιονδήποτε έμπορο, οποιασδήποτε φυλής ή ράτσας.

Θα μπορούσε να είναι ο Σκρουτζ Μακ Ντακ, του Ντίσνεϋ, αλλά σίγουρα διαθέτει μεγαλύτερη ευφυΐα, περισσότερη ευγένεια και ευελιξία, καλύτερο στυλ. Είναι, άλλωστε, γνωστό το ταλέντο των Εβραίων, κυρίως της Θεσσαλονίκης, σε αυτό το επάγγελμα. Ο Εβραίος (σπιτονοικοκύρης του Καραγκιόζη) είναι ο ίδιος τύπος που συναντάμε στα ανέκδοτα ή στον Αστερίξ. Καλοντυμένος με τα πλουμιστά του ρούχα, το σιμίτι και τα ανατολίτικα πασουμάκια του, μιλά μια γλώσσα ακατάληπτη. Το σώμα του γέρνει μπροστά, το κεφάλι ακόμη περισσότερο Μοιάζει να ζητά μονίμως κάτι από τους άλλους και το απλωμένο χέρι του δείχνει ακριβώς τι: Το χρήμα. Σε αυτό είναι προσκολλημένος Μπορεί να είναι τσιγκούνης και τοκογλύφος, μπορεί και να είναι απλώς αφοσιωμένος στο να βγάζει λεφτά. Και το καταφέρνει! Για την απόδοση αυτής της κίνησης η φιγούρα του Εβραίου έχει τρεις αρθρώσεις: στο κεφάλι στο σώμα και τα πόδια.

http://www.karagkiozis.com/char_solom.htm

ο Άγης μας λέει:

Ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας (γιος του καραγκιοζοπαίχτη Αντώνη Μόλλα στο βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης μας» γράφει ανάμεσα σ’ άλλα:

<<…Εκτός του Εβραίου, υπάρχουνε και οι Εβραίοι, η χάβρα..>>

Γι’ αυτούς υπάρχει…
<<…το ίδιο πάντα χορικό.

Εϊ τουμπερλε μοζά (τρις)
Οζά Οζά, τουμπερλέ μοζά.

Τι πα να πει αυτό, κανένας μας δεν ξέρει και πού ξεφύτρωσε. Το ίδιο άγνωστο έμενε και το τραγούδι του Εβραίου

Βίζο-λαβίζο-λαβίζο
βίζο-λεβάμο σαλαντιές καρακίζο
βίζο λεβάμος ζα.

Γι’ αυτό και το παρατσούκλι λεβίζος στον Εβραίο.
Ο συνάδελφος Γιάννης Παπακωνσταντίνου, που ‘ζησε με Εβραίους της Λατινικής Αμερικής, μου είπε πως αυτό είναι ένα παιδικό τραγουδάκι που ειρωνεύεται ή προωθεί τα εμπορικά ενδιαφέροντα των Εβραιόπουλων. Είναι σαν τραγουδιστό τελάλημα και λέει:

Αβίζο…αβίζοοοο = Σας γνωστοποιώ
πρίμα λα ικάντο = το εμπόριο παλαιών προοδεύει
Αβίζο λε βάμο Σαββατιές = μάθετε πως θα πάμε το Σάββατο
Καρακίζο λε βάμος = να δούμε μόνο θα πάμε
Έστε περλέ μοζά = να ‘μαστε φανερά αργοί

Η Εύα μας λέει:

Τα λόγια του τραγουδιού είναι όντως αλαμπουρνέζικα, που γράφει ο Περικλής. Βρήκα τους στίχους σε λατινικά γράμματα σε μία ιστοσελίδα αφιερωμένο σε ένα θεατρικό έργο του γνωστού «ρεμπετολόγου» Ed Emery:

http://www.geocities.ws/LesJuifs_Salonique/index-2.html

Viso de viso vamos
Soravamos parlakes sorovizo
Viso de vamos vghes
Karakizo de vamos vghes

O pepe μας λέει:

Αβίζο…αβίζοοοο = Σας γνωστοποιώ
πρίμα λα ικάντο = το εμπόριο παλαιών προοδεύει
Αβίζο λε βάμο Σαββατιές = μάθετε πως θα πάμε το Σάββατο
Καρακίζο λε βάμος = να δούμε μόνο θα πάμε
Έστε περλέ μοζά = να ‘μαστε φανερά αργοί

Πρέπει να στέκει αυτό. Oρισμένες λέξεις αναγνωρίζονται και από τα κανονικά ισπανικά. Αν λάβουμε υπόψη μας και το άφθονο «σπασμένο τηλέφωνο» που έχει παίξει, ό,τι δε βγάζει νόημα ίσως ερμηνεύεται έτσι.
Μιας κι ο λόγος για παιδικά τραγούδια, και σ’ αυτά βρίσκουμε πολλές φορές αλαμπουρνέζικα λόγια. Ιδίως στα τραγούδια που χρησιμοποιούνται σε κάποιο παιχνίδι (π.χ. τα λαχνίσματα: α μπε μπα μπλομ κλπ.) Κι όμως κι αυτά από κάπου προέρχονται, κάποτε π.χ. από ξενόγλωσσα τραγούδια που με κάποιο τρόπο τα άκουγαν τα παιδιά και τα επαναλάμβαναν -ή κράταγαν κάποιες φράσεις- όπως καταλάβαιναν.
Για παράδειγμα, από κάποιο γαλλικό τραγούδι με ιππότες η φράση franc chevalier (φραν σεβαλιέ: ο τίμιος / γενναίος ιππότης), έμεινε στα …ελληνικά (!) ως φράνσε βαγκέο:

Ένα λεπτό κρεμμύδι, γκέο βαγκέο,
ένα λεπτό κρεμμύδι, φράνσε βαγκέο!

Και για το α μπε μπα μπλομ κάποια ερμηνεία είχα ακούσει (belle blonde – μπελ μπλοντ – όμορφη ξανθιά) αλλά δεν τη θυμάμαι ολόκληρη.

http://www.rembetiko.gr/forums/showthread.php?t=24004